Gazonziektes

De laatste decennia duiken steeds meer gazonziektes op in ons gazon. Meestal verschijnen hierbij eerst kleine plekken in de grasmat die zich daarna snel verspreiden. Het gazon heeft het dan ook hard te verduren: het gras verkleurt en kan gedeeltelijk of zelfs helemaal afsterven.

Het is belangrijk om de gazonziekte snel te herkennen en te bestrijden voordat de schade te groot wordt. De meeste van deze grasziektes worden veroorzaakt door een schimmel. In dit artikel kom je alles te weten over de de meest voorkomende schimmelziektes en hoe je deze kan voorkomen of bestrijden.

De meeste gazonziektes worden veroorzaakt door een schimmel. Ze ontstaan door een samenloop van verschillende factoren zoals het weer en de groeiomstandigheden van het gras.

Schimmels (fungi)

Schimmels zijn micro-organismen die in groten getale aanwezig zijn in de bodem. Volgens Stockli (1950) zou een vruchtbare grond 10.000 kg schimmels per hectare bevatten. Samen met de bacteriën, regenwormen en veel andere insecten vormen schimmels het bodemleven en spelen ze een cruciale rol in het ecosysteem van de bodem. Zo breken schimmels o.a. dood organisch materiaal af (resten van bladeren, planten, uitwerpselen…) tot voedingsstoffen die opgenomen kunnen worden door de planten. 95% van de planten leven in symbiose met deze ‘goede’ schimmels.

Naast de schimmels die zich voeden met dood materiaal, zijn er ook ‘slechte’ schimmels zich voeden met levend plantaardig of dierlijk materiaal. Deze schimmels leven als parasieten op dieren en planten, en dus ook op gras. Ze veroorzaken ziektes en sommige bodemschimmels maken ook gifstoffen aan die de groei van het gras kunnen afremmen. In sommige gevallen zal het gras zelfs gedeeltelijk of helemaal afsterven.

Groeiomstandigheden van het gras

Schimmels staan bekend als één van de beste opruimers van de natuur. Meestal tasten ze geen gezonde planten aan, maar enkel zwakke of oude planten om zich daarna te vermenigvuldigen. Wanneer het gras een verminderde weerstand heeft, kan het dus ten prooi vallen aan schimmels. Dit kan het gevolg zijn van:

• Verkeerde bemesting (gebrek aan stikstof en/of kalium)
• Overbemesting
• Te kort of te lang maaien
• Beschadigd gras (door intensieve beloping, voetballen, …)
• Slechte beluchting en drainage van de bodem
• Weinig licht voor het gras door bladeren of maaisel op het gras
• Zure bodem
• Gebrek aan genoeg luchtcirculatie (door muren of beplanting)

Weersomstandigheden

Een schimmelziekte ontwikkelt zich bij bepaalde weersomstandigheden. Deze omstandigheden kunnen variëren per schimmelsoort, maar de meeste schimmels gedijen goed bij warm en vochtig weer.

De herfst is dan ook een risicovolle periode voor schimmelvorming. Het is er vaak vochtig en de nachten beginnen dan al langer te worden. De klimaatveranderingen werken dit ook in de hand, want we krijgen vaker te maken met weerextremen zoals droogteperiodes, hittegolven, zware regenbuien en grote temperatuurwisselingen. Dit zijn de ideale omstandigheden voor de vorming van schimmels:

• Hoge luchtvochtigheid (dauw)
• Hoog gehalte bodemvocht
• Weinig licht door bewolking
• Temperatuur
• Weinig luchtcirculatie (gebrek aan wind en hindering  door muren of beplanting)

Gazonziektes zijn moeilijk te bestrijden. Je grijpt het best snel in, want in het begin zijn er slechts enkele kleine plekjes te zien in het gazon, maar al gauw worden deze groter en smelten ze samen tot grote plekken. De meeste schimmelziektes slaan ook snel over op andere planten. Om schimmelziektes te kunnen bestrijden, is het belangrijk deze eerst te herkennen, want de behandeling varieert vaak per ziekte. Bij twijfel over welke schimmelsoort het gaat, raadpleeg je best een gazonexpert uit jouw buurt.

Om een schimmelziekte te behandelen, zijn er een aantal biologische en chemische bestrijdingsmiddelen verkrijgbaar, maar soms is het nodig om het geïnfecteerde gazon gewoon volledig te verwijderen.

Chemische bestrijdingsmiddelen (fungicides)

Praktisch gezien onderscheidt men twee groepen van chemische fungicides: systemische en niet-systemische (of contactwerkende) middelen:

Systemische middelen

Deze soort fungiciden worden door de planten via het blad of de wortels opgenomen en via het sap naar de hele plant gevoerd. Schimmeldraden die de plant proberen binnen te dringen, krijgen dan het fungicide via het sap van de plant binnen en sterven. Deze fungicide kunnen zowel worden aangegoten, gespoten als in korrelvorm worden toegediend. Systemische fungiciden hebben een genezende werking en blijven ook langer werken. Een nadeel is dat schimmels vrij snel resistent worden tegen deze fungicides.

Niet-systemische middelen (contactwerkend)

Deze fungiciden worden op de planten gespoten, maar worden niet opgenomen door de plant. Ze werken eerder preventief: ze voorkomen dat schimmelsporen het blad binnendringen, zonder de schimmel te doden. Niet geraakte plantendelen zijn dan ook niet beschermd. Een bijkomend nadeel is dat niet-systemische fungicide vrij snel zijn werking verliest.

Biologische bestrijdingsmiddelen

Om de chemische middelen te vervangen, zijn er de laatste jaren een aantal biologische producten op de markt gekomen. Deze werken meestal preventief of bij lichte aantastingen. De meeste biologische fungicides berusten op het verhogen van de weerstand van de plant, om schimmelvorming te voorkomen. Soms moet je deze vaker herhalen voor een goed resultaat.

Plantenaftreksel tegen schimmels

Eén van die biologische middelen is een aftreksel van gedroogde heermoes. (Equisetum, akkerpaardenstaart of kattenstaart). Heermoes bevat veel zwavel en kiezelzuur, die de planten een versterkend effect geven en de weerstand verhogen.

Deze schimmelbestrijder is verkrijgbaar bij tuincentra maar je kan het ook gemakkelijk zelf maken. Hiervoor moet je 1 kilogram verse heermoes (of 150 gram gedroogd kruid) laten trekken en verdund met water in een verhouding van 1 op 5 ’s morgens verstuiven over de planten.

Ultraviolet licht

Sinds enkele jaren wordt op sportvelden en golfbanen ook ultraviolet licht preventief ingezet om schimmels te bestrijden. Het gaat om UV-C-lampen die door middel van een kar over het gras worden getrokken. Het licht met een golflengte tussen 205 en 280 nanometers, beschadigt het DNA van bacteriën en virussen zodat deze gedood of inactief worden. Deze techniek is evenwel nog te duur voor particuliere gazons.

Weghalen van schimmelziekte

In sommige gevallen is het bestrijden van een gazonziekte gewoon niet mogelijk. De enige oplossing is dan deze te verwijderen uit je gazon. Hiervoor moet je meestal ook de grond wegvoeren, zodat de schimmelziekte niet meer terugkomt.

Na het bestrijden van de schimmel pak je best ook de oorzaak van de grasziekte aan. Schenk hierbij vooral aandacht aan de groeiomstandigheden van het gras.

• Zorg dat het gras voldoende licht krijgt door alle grasmaaisel en afgevallen bladeren van het gazon te halen.
• Maai regelmatig het gras en bemest het op de aangewezen momenten.
• Vergeet ook niet je gazon 1 à 2 keer te verticuteren en zaai je nadien de kale plekken bij. Zo blijft je gazon gezond. In een goed onderhouden grasmat komen schimmelziektes veel minder vaak voor

De meest gazonziektes worden veroorzaakt door een schimmel. De meest voorkomende zijn:

• Sneeuwschimmel (Fusarium nivale of Microdochium nivale)
• Rooddraad (Laetisaria fuciformis)
• Heksenkring (Agaricus, Lycoperdon, Marasmius Oreades …)
• Dollarspot (Sclerotinia homeocarpa)
• Echte meeldauw (Erisyphe graminis)
• Omvalziekte (Pythium)
• Roest: Bruine vlekkenroest (Puccinia brachypodii), Oranje-strepenroest (Puccinia poarum) en Kroonroest (Puccinia coronata)

We vertellen je hieronder hoe je deze grasziektes kan herkennen en behandelen:

Sneeuwschimmel is een schimmelziekte die tijdens de winter het gazon kan aantasten. Het verdwijnt vanzelf bij warme temperaturen en brengt zeer weinig schade aan het gras.

Hoe sneeuwschimmel herkennen?

Sneeuwschimmel is gemakkelijk te herkennen doordat er een wit pluis in het gazon verschijnt. Dit slijmachtige pluis maakt het gras kleverig zodat de bladeren aan elkaar blijven plakken.

In het begin zijn de plekken nog klein (Ø 3 à 6 cm) maar ze kunnen snel groeien tot onregelmatige plekken van Ø 25 cm die uiteindelijk zelfs kunnen samenvoegen. Sneeuwschimmel is dan ook zeer besmettelijk. In de bloeiperiode verspreidt deze schimmel nieuwe sporen, waardoor het zich razendsnel in andere delen van het gazon kan voortplanten. Let dan ook op dat je niet op een sneeuwschimmel trapt of erdoor rijdt met je grasmaaier, anders loop je het risico dat je het over je hele gazon verspreidt. De plekken verkleuren ook meestal van geel-wit naar oranje met bruine randen en bij hoge luchtvochtigheid kan er zich zelfs een roze schimmelpluis vormen. Uiteindelijk zal het gras bruin worden en afsterven. In sommige gevallen kan de graswortel ook afsterven.

Hoe ontstaat sneeuwschimmel?

Sneeuwschimmel dankt zijn naam aan het feit dat deze schimmel vaak verschijnt nadat de sneeuw is gesmolten, en dit meestal op plaatsen waar het besneeuwde gazon werd belopen. Toch is sneeuw geen vereiste voor deze schimmel. Deze grasziekte treedt vooral op in de herst en in het voorjaar bij koel en vochtig weer (bij een temperatuur tussen 0 en 10°C). Hierbij speelt de luchtvochtigheid een grote rol. Deze grasziekte ontstaat meestal in combinatie van windstil weer met dauw, mist, vorst of sneeuw.

Hoe sneeuwschimmel bestrijden?

Sneeuwschimmel verdwijnt vanzelf bij een temperatuur hoger dan 20°C. Meestal herstelt het gras zich dan vrij snel, maar je kan het gazon een handje helpen door de schimmel te verwijderen (bijeenharken en wegvoeren). Vergeet ook niet de grond te beluchten door gaatjes in de bodem te prikken, want zo pak je één van de oorzaken aan van deze gazonziekte. Indien er toch aangetaste plekken zichtbaar blijven, kan je deze gemakkelijk herstellen door het gazon opnieuw door te zaaien.

Indien de schimmel zich te snel verspreidt, kan het getroffen gazon eventueel behandeld worden met ijzersulfaat (FeSO4). Dit product stopt de groei van de schimmels en doodt het mos. Het gebruik van ijzersulfaat heeft echter ook een aantal nadelen. Het maakt zeer moeilijk te verwijderen roestvlekken op kleding, terras, oprit en plantenbakken. Bovendien is ijzersulfaat geen milieuvriendelijk product: het doodt niet alleen schimmels maar ook het ander bodemleven. Het gebruik ervan wordt dus zeker niet aangeraden.

Tenslotte zijn er ook enkele chemische bestrijdingsmiddelen tegen sneeuwschimmel verkrijgbaar. Deze middelen zijn op basis van benomyl, thiabendazol, thiofanaatmethyl en quintozeen. 

Let ook op met het gebruik van deze middelen want ook die hebben een negatief effect op het milieu.

Hoe sneeuwschimmel voorkomen?

• Belucht regelmatig je gazon door gaatjes te prikken, zeker op de plaatsen die vaak belopen worden. Zo zorg je ervoor dat water en voedingstoffen de graswortels kunnen bereiken en dat het overtollige water snel kan wegvloeien.
• Een aanrader is om na het beluchten de bodem te verbeteren door een dun laagje compost of bodemverbeteraar op het gazon aan te brengen en deze in de aangemaakte gaatjes te harken. Zo stimuleer je het bodemleven en zorg je voor een gezonde bodemstructuur en een natuurlijke beluchting. Een gezond bodemleven maakt je gazon dan ook weerbaarder tegen gazonziektes.
• Maai je gras regelmatig. Lang gras is vatbaarder voor schimmels, vooral in het najaar. Maai het ook niet te kort, want dan verzwak je het.
• Bemest niet te laat in het najaar. Er zijn aangepaste najaarsmeststoffen voor het gazon op de markt die naast een laag stikstof- en fosforgehalte een hoog kaligehalte bevatten. Kalium zorgt namelijk voor sterke grasplantjes die minder vatbaar zijn voor gazonziektes en schimmels.
• Verwijder regelmatig oude bladeren en plantenresten van je gras.
• Verticuteer 1 à 2 keer per jaar zodat het regenwater en de meststoffen de graswortels kunnen bereiken.
• Vermijd tenslotte een besneeuwd of bevroren gazon te betreden. De voetstappen kunnen schade aanbrengen aan het gras en de bodem en zo schimmelgroei bevorderen.

Rooddraad is een ziekte die vaak optreedt bij gazons met een tekort aan stikstof. Vooral Engels raaigras (Lolium perenne) en roodzwenkgras (Festuca rubra-soorten) zijn gevoelig voor deze zwamziekte.

Hoe rooddraad herkennen?

Naast sneeuwschimmel is rooddraad de meest voorkomende grasziekte in particuliere gazons en grasvelden. In het begin verschijnen er kleine geelbruine plekjes van 5 cm in het grastapijt die bij het bloeien roze tot rood verkleuren. Indien je deze ronde plekjes van naderbij bekijkt, zie je dat de rode kleur afkomstig is van de schimmeldraden die zich op het gras vormen. In een verder stadium kunnen de grassprieten hierdoor aan elkaar plakken. De plekken in het gazon worden op deze manier steeds groter en kunnen uiteindelijk een diameter van 35 cm vormen.

Hoe ontstaat rooddraad?

Rooddraad wordt veroorzaakt door de schimmel Corticium fuciforme. Deze schimmel is een zwakteparasiet die vaak voorkomt op jong, zwak gras of gras dat verkeerd bemest werd. Meestal gaat het over een tekort aan stikstof.

Deze schimmelziekte komt vooral voor in arme of zanderige grond. De schimmel tast het grasplantje vanuit de grond aan en verspreidt zich via de schimmeldraden van plant naar plant. Het komt voornamelijk voor bij fijne grassoorten zoals Engels raaigras, roodzwenkgras en soms bij veldbeemd.

Rooddraad treedt vooral op van juni tot september, maar andere periodes van het jaar zijn ook mogelijk. Het gedijt het best bij vochtig en warm weer bij temperaturen rond de 15 tot 20°C en zelfs 30°C. De schimmel verschijnt dan ook vaak na regenbuien en dauw na lange warme dagen. Let op: rooddraad is besmettelijk. Je loopt er dus best niet door met de grasmachine, anders loop je het risico dat je het over je gazon verspreidt.

De factoren die rooddraad kunnen veroorzaken:

• Nat gras
• Een slechte beluchting van de bodem
• Stikstof arme (zand-)gronden
• Gebrek aan bemesting
• Veel mos, onkruid en vilt in het gazon

Hoe rooddraad bestrijden?

Vaak is het toedienen van een aangepaste meststof met een hoog stikstofgehalte voldoende om rooddraad te bestrijden. Doordat rooddraad de graswortels niet aantast, sterft het gras zelf niet af. Het enige dat je moet doen, is het tekort aan voedingsstoffen in je gazon compenseren. Doe dit wel niet van oktober tot februari: het gras is dan in winterslaap en een teveel aan stikstof kan sneeuwschimmel veroorzaken.

Indien rooddraad niet verdwijnt, werd het probleem vroeger bestreden met een fungicide (carbendazim of triadimefon). Dit wordt echter niet aangeraden daar deze middelen het oppervlaktewater vervuilen en zeer toxisch zijn voor mens en dier.

Hoe rooddraad voorkomen?

De oorzaak van rooddraad is een slechte beluchting van de bodem, en de schimmelziekte komt voor bij zwakke grasplanten.

Om het te voorkomen, volstaat dan ook een goede verzorging van de bodem en de grasplantjes:

• Besproei je gazon beter 1 keer met een behoorlijke hoeveelheid water i.p.v. regelmatig kleine hoeveelheden. Zo krijgt het gras wel genoeg water maar blijft het niet te lang vochtig.
• Maai het gras niet te kort: lang gras is weerbaarder tegen rooddraad.
• Bemest het gras op de gepaste tijdstippen met een aangepaste meststof.
• Verticuteer 1 à 2 keer per jaar om vilt, mos en onkruid uit je grasmat te verwijderen.
• Belucht regelmatig: dit zorgt voor een betere insijpeling van regenwater en voedingsstoffen in de bodem. Zo bekom je sterkere grasplanten die minder gevoelig zijn voor schimmelziektes.
• Zorg ervoor dat de messen van je grasmaaier scherp zijn zodat je het gras niet beschadigt.
• Laat een bodemanalyse uitvoeren: zo kom je te weten hoe je het evenwicht in je bodem kan herstellen
• Zaai het gazon regelmatig in het voorjaar of najaar door. Zo verjong je het gazon en verkeert het in de beste conditie. Doe dit met grassoorten die goed bestand zijn tegen rooddraad.

Voor onze voorouders waren heksenkringen de vergader- of dansplaats van heksen, duivels of elfen. In zo’n kring gaan staan, was dan ook gevaarlijk, zeker bij volle maan! Ondertussen weten we dat een heksenkring veroorzaakt wordt door 3 verschillende schimmelssoorten: Agaricus & Lycoperdon, Hygrophorus & Psilocybe en Marasmius oreades. Naargelang de soort kan deze kring wel of geen schade aanrichten aan je gazon.

Hoe een heksenkring herkennen?

Een heksenkring kan je het duidelijkst herkennen wanneer er zich een cirkel van paddestoelen in het gazon vormt. Er zijn evenwel ook heksenkringen zonder paddestoelen die een donkergroene cirkel in het gazon met zich meebrengen. De vorm kan ook wel eens variëren en geen complete cirkel vormen.

Een heksenkring breidt zich ieder jaar met enkele centimeters uit. Bij sommige soorten kan dit zelfs 20 tot 40 cm per jaar zijn. Zo is er in Frankrijk een heksenkring met een diameter van 600 meter! Maar de grootste bevindt zich in de Verenigde Staten: de 700 jaar oude heksenkring is enkel vanuit de lucht waar te nemen, want het heeft een diameter van 1 kilometer!

Of de schimmelziekte het gazon beschadigt, hangt af van het soort schimmel. De Agaricus en Lycoperdon-soorten veroorzaken weinig schade, terwijl het gras bij de Marasmius oreades (of Weidekringzwam) aan de binnenkant van de cirkel verdroogt en uiteindelijk afsterft. Dit komt doordat de schimmeldraden het vocht tegenhouden en/of ze giftige afbraakstoffen afgeven. Aan de randen van de cirkel is het gras dan weer groener en groeit het ook intenser. Dit komt doordat de schimmeldraden veel stikstof uitstoten.

Hoe ontstaat een heksenkring?

Heksenkringen kunnen het hele jaar door voorkomen. Meestal verschijnen ze in het najaar bij vochtig weer op een open plek in het bos of een plaats waar vroeger bomen stonden.

De factoren die een heksenkring kan veroorzaken:

• Verrotting van organisch materiaal in de bodem
• Vochtige grond door frequente beregening
• Dikke viltlaag in het gazon
• Onvoldoende bemesting

Er zijn 3 verschillende schimmelsoorten die een heksenkring kunnen veroorzaken:

• Agaricus & Lycoperdon
• Hygrophorus & Psilocybe
• Marasmius oreades

Het ontstaan van een heksenkring gebeurt bij deze schimmels echter op dezelfde manier. Een heksenkring ontstaat uit één spore die zich in alle richtingen onder de grond uitbreidt. Dit gebeurt met ongeveer dezelfde snelheid zodat er een uitgebreid cirkelvormig netwerk van schimmeldraden ontstaat.

Deze ondergrondse cirkel is niet zichtbaar tot wanneer er aan het uiteinde van dit netwerk paddestoelen tevoorschijn komen (Hygrophorus & Psilocybe) of het gras donkergroen verkleurt.

Hoe een heksenkring bestrijden?

Het is niet evident om een heksenkring aan te pakken. Gelukkig brengen de meeste heksenkringen geen of weinig schade toe aan een gazon en verdwijnen ze vanzelf na een paar jaar. Mocht je toch de heksenkring in jouw gazon willen verwijderen, dan vind je hieronder enkele methodes:

• Een eerste stap is het beluchten van de bodem. Zo zorg je ervoor dat water en meststoffen de graswortels kunnen bereiken en goed in de bodem kan wegvloeien. Dit kan je doen met een riek of nog beter met een beluchter of een beluchtingsvork. Hierbij worden de schimmeldraden ook doorgesneden.
• De paddestoelen en stuifzwammen verwijder je het best bij het maaien of door er over te lopen. Zo kunnen ze ook geen sporen meer aanmaken. Een heksenkring maai je het best wel afzonderlijk af zodat de grasmachine de schimmel niet verspreid. Gooi het aangetaste gras ook niet op de composthoop.
• Om de verkleuringen in het gazon minder zichtbaar te maken, kan je deze verbergen door de rest van het gazon een meststof met een hoog stikstofgehalte te geven.
• Tenslotte bestaan er ook chemisch bestrijdingsmiddellen (of fungiciden) tegen bepaalde heksenkringen. Deze pas je toe na het beluchten en meestal moet je deze behandeling verschillende keren herhalen. Bij een grotere en oudere heksenkring is er ook minder kans dat dit helpt. Sommige van deze middelen moeten omwille van het milieu worden vermeden en zijn zelfs gevaarlijk voor mens en dier.

Hoe Marasmius oreades bestrijden?

Van alle heksenkringen is Marasmius oreades de moeilijkste om te behandelen. Dit is evenwel belangrijk want deze gazonziekte veroorzaakt grassterfte binnen de ring van de heksenkring. Om Marasmius oreades te bestrijden, is het vooral belangrijk zoveel mogelijk factoren weg te werken die de schimmel veroorzaken:

• Begin met de aangetaste plek binnenin de heksenkring te beluchten. Dit doe je door gaatjes te prikken in de bodem met een riek of met een beluchter.
• Beregen nu zeer zachtjes het dor gras in de cirkel van de heksenkring. Dankzij de gemaakte gaatjes in de bodem zal het water de graswortels bereiken. Doe dit met de tuinslang op een fijne sproeistand of licht druppelend zodat het water langzaam de bodem in sijpelt. Eventueel kan je ook gebruik maken van een ‘wetting agent’. Dit middel bevordert het bevochtigen door het waterafstotende karakter van het gazon op te heffen. Het gebruik van wetting agents moet worden gecombineerd met diepe beluchting (tot +/- 10 à 20 cm diep).
• Een radicale manier om Marasmius oreades te bestrijden, is om het aangetaste deel van het gazon te verwijderen. Graaf hiervoor de grond af tot een stuk onder de witte schimmeldraden. Deze zitten meestal zo’n 30 cm diep. Voer dan alle grond af tot 50 cm buiten de cirkel en vervang deze door verse aarde. Bedek de put tenslotte gedurende 2 weken met plastic. Zo ben je zeker dat er geen restanten van de schimmel overblijven. Daarna kan je de put opnieuw vullen met nieuwe aarde en de kale plek doorzaaien met nieuw gras.
• Een heksenkring kan je ook bestrijden door een oplossing van ijzersulfaat over de aangetaste plekken van het gazon te gieten. Bij deze methode moeten wel enkele kanttekeningen worden gemaakt: ijzersulfaat werkt minder goed bij oude heksenkringen en het doodt ook meer dan alleen de parasitaire schimmels. Het is dus milieubelastend en slecht voor het bodemleven. Tenslotte moet je ook opletten met het gebruik van ijzersulfaat voor vlekken op kleding, bestrating en bloempotten.

Hoe heksenkringen voorkomen?

Vilt is een ideale voedingsbron voor de schimmels die heksenkringen verzoorzaken. Ze verschijnen dan ook meestal in oudere gazons waar een dikke viltlaag opgebouwd is. Om heksenkringen te voorkomen, is het belangrijk om het gazon 1 à 2 keer per jaar te verticuteren. Daarna belucht je het gazon ook best door gaatjes in de bodem te prikken. Breng tenslotte een mengsel van zand, compost en tuinaarde aan op de toplaag van het gazon en hark dit mengsel in de gemaakte gaten. Zo zorg je ervoor dat de gemaakte gaatjes openblijven en het regenwater en meststoffen gemakkelijk in de bodem kunnen sijpelen.

Dollarspot dankt zijn naam aan de Amerikaanse munt: de schimmel veroorzaakt namelijk bruine plekken in het gazon, die in grootte overeenkomen met het muntstuk.

Hoe dollarspot herkennen?

Dollarspot veroorzaakt kleine, ronde plekken die iets ingezonken zijn in het gazon. In het begin zijn die plekken zeer klein (1 à 2 cm) maar deze kunnen samensmelten tot iets grotere vormen van 6 à 7 cm. Het gras in die plekken verdroogt en krijgt in het midden een bleke kleur met in een later stadium een roodbruine rand. Bij dauw kan je witte schimmelpluisjes zien op de grasblaadjes, die lichtgrijs verkleuren.

Hoe onstaat dollarspot?

Dollarspot wordt veroorzaakt door de schimmel Sclerotinia homeocarpa en is één van de meest voorkomende gazonziektes ter wereld. Het tast eerst zwak beschadigd gras aan, waarna het plekjes vormt en zich uitbreidt. Het gras in die plekjes wordt dor en sterft meestal af. Vooral roodzwenk-, struis- en straatgras zijn gevoelig voor deze schimmel, maar ook andere grassoorten kunnen worden aangetast.

De factoren die dollarspot kunnen veroorzaken:

• Droge grond
• Bodem met een tekort aan stikstof en/of kalium
• Viltvorming
• Intensief beloop
• Zeer kort gemaaid gras
• Gebrek aan genoeg luchtcirculatie (door muren of beplanting)
• Dauw

Dollarspot treedt vooral op tussen mei en september.

Belangrijk hierbij is vooral de combinatie van warm weer (15 à 30°C), koele nachten en lange periodes met een hoge luchtvochtigheid. Dan ontstaat vaak dauw, wat ervoor zorgt dat het gras niet kan opdrogen.

Hoe dollarspot bestrijden? 

De meeste grassen herstellen snel van deze schimmelziekte, maar dit is sterk afhankelijk per grassoort. Zo blijkt uit een onderzoek door de producent van graszaden Barenburg dat roodzwenkgras het hoogste overlevingspercentage heeft. Om het gras te herstellen, volstaat het meestal om het gazon te behandelen met een meststof met een hoog stikstofgehalte. 

Indien het gazon te sterk is aangetast, kan je een bestrijdingsmiddel tegen dollarspot gebruiken. Deze fungicide is meestal op basis van carbendazim of triadimefon. Let evenwel op met het gebruik van deze fungicides, want ze zijn sterk milieuvervuilend. Voorkomen is in dit geval veel beter dan genezen!
 

Hoe dollarspot voorkomen?

In de meeste gevallen kan de schimmelziekte worden voorkomen door enkele factoren weg te halen die het gazon kwetsbaarder maken:

• Verwijder de viltlaag in het gazon door 1 à 2 keer per jaar te verticuteren.
• Belucht de bodem regelmatig.
• Verbeter de bodemstructuur door te topdressen.
• Bemest regelmatig met een aangepaste meststof.
• Besproei het gazon liever ’s morgens dan ’s avonds, zodat het gras niet te lang nat blijft.
• Geef je gazon af en toe een flinke hoeveelheid water i.p.v. regelmatig een klein beetje water.
• Maai het gras niet te kort, zeker niet wanneer omstandigheden gunstig zijn voor een schimmelinfectie
• Snoei overhangende bomen en beplanting langs de graskanten, dan kan het gras sneller opdrogen in de zon.
• Doorzaai de kale plekken in het gazon met grassoorten die minder gevoelig zijn voor dollarspot.
• Laat een bodemanalyse uitvoeren, zodat je weet hoe je het evenwicht in de bodem kan herstellen.

Meeldauw is een moeilijk te bestrijden schimmelziekte die bovendien zeer besmettelijk is. Er zijn 2 soorten meeldauw: echte meeldauw en valse meeldauw.

Hoe meeldauw herkennen?

Echte meeldauw herken je doordat het lijkt alsof je gras bedekt is met een wit poeder. Deze ziekte staat dan ook bekend als ‘witziekte’. Het grasblad is bedekt met een witte schimmelpluis die later grauw van kleur wordt. In het schimmelpluis zitten ook zwarte puntjes. De aangetaste grasbladeren verwelken, verdorren en kunnen uiteindelijk afsterven.

Het verschil met valse meeldauw is dat de aantasting aan de bovenkant van het blad bevindt, terwijl dit bij valse meeldauw aan de onderkant is.

Ondanks het feit dat echte en valse meeldauw tot een andere familie behoren, is de manier hoe de schimmelziekte ontstaat en hoe deze kan worden bestreden dezelfde.

Hoe onstaat meeldauw?

Meeldauw wordt veroorzaakt door de schimmel Erysiphe graminis. Deze gazonziekte komt het meest voor bij schaduwrijke gazons die te kort gemaaid zijn. Vooral Engels raaigras en veldbeemdgras zijn hier gevoelig aan. De parasiterende schimmel trekt het vocht uit de bladeren, waardoor het gras verdort en verdroogt.

Witziekte komt voor tijdens warm, bewolkt weer met een hoge luchtvochtigheid. Het treedt dan ook vaak voor tijdens het voorjaar, zomer en najaar. Met het dalen van de temperaturen onder de 20°C is de schimmel minder actief, maar het kan overwinteren op plantenresten.

Dankzij de schimmelsporen op de grassprieten kan de schimmel zich door de wind of via dieren laten verspreiden naar andere stukken gazon of andere planten.

Hoe meeldauw bestrijden?

Bij lichte aantastingen kan je meeldauw op een natuurlijke manier bestrijden via een mengsel van 40% melk en 60% water. Vernevel hiermee je gazon en herhaal dit regelmatig tot de de meeldauw verdwenen is.

Indien je gazon te veel wordt aangetast door de witziekte, kan het nodig zijn deze te behandelen met een bestrijdingsmiddel of fungicide. Hierbij wordt vaak zwavel gespoten of gestoven, wat niet giftig is maar ook niet milieuvriendelijk. Zwavel is schadelijk voor sommige insecten zoals sluipwespen, bepaalde roofwantsen, zweefvliegen, lieveheersbeestjes en gaasvliegen.

Hoe meeldauw voorkomen?

Je gazon goed onderhouden, is de beste manier om preventief meeldauw te voorkomen. Hierbij is het belangrijk het gras kort te maaien en het maaisel niet op het gazon te laten liggen. Zorg er ook voor dat de grasplantjes genoeg water krijgen bij droog weer en regelmatig bemest worden. Preventief kan je het gras ook een aftreksel van gedroogde heermoes geven. Deze biologische schimmelbestrijder zorgt ervoor dat schimmels moeilijker de planten infecteren. Dit product is verkrijgbaar bij tuincentra maar je kan het ook zelf maken. De werkwijze vind je in dit artikel ‘hoe gazonziektes te voorkomen’.

Pythium is een schimmelziekte waarbij het gras wegrot. Ze wordt dan ook omvalziekte, wortelrot, voetrot of kiemplantenziekte genoemd. Deze ziekte mag men wel niet verwarren met andere schimmelziektes (zoals Fusarium of Phytophthora) die ook wortelrot met zich meebrengen.

Hoe Pythium herkennen?

In het beginstadium verschijnen kleine, onregelmatige plekken in het gazon van een diameter van 1,5 tot 2,5 cm. Deze plekken voegen zich later samen en vormen grote, streperige vlekken. Dit komt doordat omvalziekte de richting van het water volgt. De grasblaadjes zullen er eerst vettig en slijmerig uitzien om later grijsbruin te verkleuren. Bij een hoge luchtvochtigheid kan je witte schimmelpluizen waarnemen. Het gras gaat rotten en je kan het plantje zonder enige moeite uit de grond trekken, want de graswortels zijn namelijk dood.

Hoe ontstaat Pythium?

Pythium wordt veroorzaakt door de familie van Pythium-schimmels. Het is een zwakteziekte die vooral jong gras aantast. Dit kan zowel pas gezaaid gras zijn of pas aangelegde graszoden. Vooral struisgras (Agrostis) is gevoelig voor omvalziekte, maar alle grassoorten kunnen er last van hebben.

Deze schimmelziekte treedt vooral op bij de combinatie van een zeer vochtige grasmat met jonge plantjes en warm weer. De gevaarlijkste periode is dan ook van mei tot en met augustus.

De verspreiding van de ziekte gebeurt vooral via het grondwater: de schimmel maakt zwermsporen (zoösporen) aan die de wortels van jonge planten infecteren.

Pythium is zeer besmettelijk. Het is dus geen goed idee om met de grasmachine of te voet over aangetaste delen van het gras te lopen, anders loop je het risico dat je de schimmel verspreidt.

Pythium kan zelfs op organisch materiaal in de bodem overleven om bij gunstigere omstandigheden opnieuw op te duiken.

Hoe Pythium bestrijden?

Meestal herstelt gras goed van Pythium. Naarmate grasplanten ouder worden, zijn ze ook weerbaarder tegen de aantasting van deze schimmel. Het is evenwel belangrijk de oorzaken van de schimmelvorming tegen te gaan. Zorg voor een goede ontwatering en geef je gras een evenwichtige bemesting (kali). Verwijder eventueel ook de ochtenddauw. Dat kan via een bladblazer of door een tuinslang over het gazon te slepen.

Indien de gazonschade nog niet te groot is, verwijder je ook het best de aangetaste grasplantjes. Vergeet hierbij ook niet de afgestorven wortels want de ziekteverwerker kan hierop overleven. Composteer deze niet maar geef het mee met het gft-afval.

Verder zijn in de handel een klein aantal bestrijdingsmiddelen verkrijgbaar, maar soms kan Pythium resistentie ontwikkelen tegen deze middelen. Eventueel kunnen een aantal biologische middelen helpen, maar dit eerder preventief.

Hoe Pythium voorkomen?

Om Pythium te voorkomen, is het belangrijk de grasplanten weerbaar te maken. Dit doe je door je gazon goed te onderhouden:

• Maai het gras niet te kort.
• Gebruik 100% organische bemesting voor een gelijkmatige groei, want chemische meststoffen kunnen planten zwakker maken.
• Belucht regelmatig zodat de lucht en het water goed in de bodem kunnen trekken.
• Verticuteer 1 à 2 keer per jaar (om vervilting, onkruid en mos tegen te gaan).
• Zorg voor een goede drainage van het gazon.
• Zorg (indien mogelijk) voor een goede luchtcirculatie door struiken en bomen te snoeien.
• Maak je gazon resistenter tegen schimmels door regelmatig nieuw gras in een bestaand gazon in te brengen (doorzaaien). Let hierbij op dat het graszaad niet te diep of te dicht wordt gezaaid.

Verder kan je de plant een handje helpen door biologische middelen aan te brengen. Sommige van deze producten bevatten sporen van schimmels of bacteriën die de natuurlijke vijand zijn van ziekteverwekkers zoals Pythium. Deze plantversterkers zorgen ervoor dat het gras minder vatbaar is voor de ziekte en moeten dan ook preventief worden toegepast.

Eén van die middelen is een plantenaftreksel van heermoes (of akkerpaardenstaart). Deze oplossing is verkrijgbaar in de meeste tuincentra, maar je kan het ook gemakkelijk zelf maken. Heermoes bevat veel zwavel en kiezelzuur, die de afweer van de grasplantjes versterkt tegen insecten en schadelijke schimmels zoals Pythium. Het eenvoudige recept om dit aftreksel te maken, vind je in het begin van dit artikel onder ‘hoe gazonziektes voorkomen’.

Roest is een veelvoorkomende grasziekte. Het is de verzamelnaam van 3 soorten schimmelziektes: kroonroest, oranje strepenroest en bruine-vlekkenroest. In tegenstelling tot vele andere schimmelziektes tast roest ook gezonde planten aan. Deze ziekte kan ook optreden bij de meeste grassoorten, al zijn vooral veldbeemdgras en Engels raaigras er het meest vatbaar voor.

Hoe roest herkennen?

Roest is te herkennen aan de bruine, roestachtige vlekken op de grassprieten. Er zijn enkele uiterlijke verschillen tussen de 3 soorten roest:

 Kroonroest (Puccinia coronata) 

De naam ‘kroonroest’ komt van de kroonvormige uitsteeksels die de sporen van deze schimmel hebben. Deze zijn wel alleen onder de microscoop waar te nemen.

Met het blote oog is kroonroest te herkennen doordat op het blad van het gras bruin-oranje sporenhoopjes verschijnen. In een later stadium sterven die plekjes af. De stengel en de wortel worden door de schimmel niet aangetast.

 Oranje strepenroest (Puccinia poarum) 

Deze schimmelziekte herken je aan de gele en oranje strepen op het blad van het gras. In tegenstelling tot kroonroest wordt hier ook de stengel aangetast. Deze grasziekte begint als een kleine plek maar kan snel uitbreiden door de vorming van nieuwe sporen.

 Bruine-vlekkenroest (Puccinia brachypodii) 

Bij bruine-vlekkenroest verschijnen er ronde, bruine sporenhoopjes op het blad van het gras. De aantasting is verspreid op het blad, maar kan ook op de stengel voorkomen. Indien je niet ingrijpt, zal deze ziekte zich verspreiden over de hele grasmat. Bruine vlekkenroest is de meest besmettelijke ziekte van de 3 soorten roest.

Hoe ontstaat roest?

Roest komt voor op arme gronden en bij gras met een stikstoftekort. Het treedt meestal op bij warm weer met een hoge luchtvochtigheid, vooral wanneer er dauw is en het gras lang vochtig blijft.

Hierbij zijn er enkele verschillen tussen de verschillende soorten:

• Kroonroest komt voor vanaf juni tot oktober. Vooral de nazomer is een gevaarlijke periode voor deze schimmelziekte. Kroonroest tast voornamelijk Engels raaigras aan.
• Oranje strepenroest treedt op in mei en juni. Het is te vinden op veel verschillende grassoorten, maar vooral bij veldbeemdgras.
• Net als de oranje strepenroest komt bruine-vlekkenroest vooral voor bij veldbeemdgras. De ziekte komt hoofdzakelijk voor vanaf april tot augustus.

Hoe roest voorkomen en bestrijden?

Roest in het gazon kan je envoudig bestrijden door het aangetaste gras te maaien. Doe dit niet met een mulchmaaier of met een robotmaaier, maar met een grasmachine. Laat het gemaaide gras zeker ook niet op het gras liggen, maar verwijder het, of gebruik een grasmachine met opvangbak. Vergeet ook niet de grasmaaier hierna schoon te maken. Roest is namelijk zeer besmettelijk.